KOŃSKIE. Pod kryptonimem TON, spotkanie pokoleniowe nauczycieli. W finale wystąpił Teatr Lustro [ZDJĘCIA]

W uroczystościach z okazji Dnia Nauczyciela, 120-lecia Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz 85 rocznicy Tajnej Organizacji Nauczycielskiej zorganizowanego przez członków Sekcji Emerytów i Rencistów Związku Nauczycielstwa Polskiego w Końskich udział wzięło 70 emerytowanych nauczycieli. Wielu otrzymało odznaczenia, listy gratulacyjne, podziękowania. W finale wystąpił Teatr Lustro z II LO.

W środowe południe, 29 października 2025 r., w sali bankietowej „Astoria” zebrali się członkowie sekcji emerytów i rencistów Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz goście.

Spotkanie podkreślało Dzień Edukacji Narodowej, 120-lecie Związku Nauczycielstwa Polskiego, a nadto 85. rocznicę Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. To właśnie TON podtrzymywał ducha umęczonego narodu polskiego, a w tym przypadku mieszkańców ziemi koneckiej. Nauczyciele tej organizacji prowadzili edukowanie młodych ludzi. W skrytości, nocą unikając widoku i wzroku zawistników i donosicieli. Często walcząc słowami często ponosili śmierć.

Spotkanie otworzyła przewodnicząca sekcji Grażyna Pluta, która wraz z zarządem sekcji emerytów znakomicie spotkanie zorganizowali. Chór Związku Nauczycielstwa Polskiego pod dyrekcją Romana Cieślaka odśpiewał hymn nauczycielski. Poczet sztandarowy Grażyna Masłowska, Grażyna Dymerska i Lech Sorbian, wprowadzili sztandar koneckiego ZNP. Wśród gości, oprócz członków sekcji znaleźli się między innymi: wiceburmistrz Końskich Krzysztof Jasiński, prezes okręgu świętokrzyskiego ZNP oraz prezydium zarządu głównego ZNP Zbigniew Błasiński, prezes koneckiego oddziału ZNP Karolina Orłowska-Carmenate, honorowy prezes ZNP Henryk Rydz, przewodnicząca okręgowej sekcji emerytów i rencistów ZNP w Kielcach Grażyna Ludwinek, wiceprzewodnicząca SEiR Kielce, Zofia Kwiatkowska i wielu, wielu innych.

Elżbieta Jakubowska otrzymała Złotą Odznakę Związku Nauczycielstwa Polskiego. Odznaka za 50 lat przynależności do ZNP - Grażyna Kołba (Teresa Wilk, Alojza Bugała i Jolanta Kosmal otrzymały podczas okręgowych obchodów 120-lecia ZNP w Kielcach). Listy gratulacyjne za ponad 70 lat członkostwa - Janina Rurarz, Jadwiga Biały. Za ponad 60 lat członkostwa - Czesław Malinowski. Certyfikaty kontynuacji członkostwa - Urszula Korzekwa, Anna Pająk. Zaś wiceburmistrz Krzysztof Jasiński, wręczyli przewodniczącej SRiE ZNP Grażynie Plucie oraz prezes Karolinie Orłowskiej-Carmenate kwiaty i pamiątkowe grawertony. Warto dodać, że 25 września 2014 r. rondu w skrzyżowaniu ulic Marszałka Józefa Piłsudskiego i drogi wojewódzkiej W728 nadano imię Nauczycieli Tajnego Nauczania.

Rys historyczny Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz Tajnej Organizacji Nauczycielskiej przedstawiła Genowefa Zagwożdżon. Mówiła, że w październiku 1939 r. przedwojenni działacze Związku Nauczycielstwa Polskiego założyli Tajną Organizację Nauczycielską - TON.Jej naczelnym zadaniem było organizowanie i prowadzenie konspiracyjnej działalności oświatowej na wszystkich szczeblach szkolnictwa, a także obrona i rozwój narodowego dorobku kulturowego, działalność wydawnicza, pomoc finansowa i socjalna dla represjonowanych nauczycieli oraz rodzin poległych i aresztowanych pedagogów Na Ziemi Koneckiej, również już w październiku 1939 r., powstała konspiracyjna komórka TON. W skład jej kierownictwa weszli działacze Związku Nauczycielstwa Polskiego w Końskich: Józef Lambert, dyrektor Liceum i Gimnazjum w Końskich, Franciszek Nowakowski, członek Oddziału Powiatowego Związku Nauczycielstwa Polskiego, kierownik Szkoły Powszechnej w Końskich, Józef Sadowski, przedwojenny inspektor szkolny w Końskich Oddział w Końskich. Działaczami Oddziału Powiatowego Tajnej Organizacji Nauczycielskiej byli również m. in. nauczyciele z Końskich: Anna Pobocha, Henryka Sadowska, Wilimara Zamora, Michalina Świtakowska, Bazyli Wadiak, Witold Ziembiński oraz kierownicy szkół z powiatu koneckiego: Henryk Rysiński, Franciszek Rzeszotko, Józef Siejka, Władysław Sosna, Henryk Zaremba, Zofia Sekuła. Na dawnych ziemiach Powiatu Koneckiego w TON działało 300 nauczycieli. Mimo grożącego im niebezpieczeństwa, życia w ciągłym zagrożeniu dekonspiracją, a w konsekwencji aresztowaniami, wywozem do obozów koncentracyjnych, a nawet śmiercią, nie przestawali realizować swojej misji nauczania w duchu polskości.

W finale spotkania tego nauczycielskiego grona, uczniowski Teatr Lustro z II Liceum Ogólnokształcącego prowadzony przez Ewę Paszyńską, autorkę scenariusza, reżyserkę zaprezentował skondensowane w treści i formie przedstawienie „Trzeba było nadać życiu jakiś TON”. Na scenie wystąpiło 22 uczniów i uczennic z II LO. W strojach z lat 20 i 30.XX wieku przypomnieli piosenkarzy Warszawy, Eugeniusza Bodo, Hanki Ordonówny i Mieczysława Foga. Prezentowali różne elementy kultury jakie dziennikarze przedstawiali na pierwszych stronach ówczesnych gazet, choćby pojedynek bokserski, lansowanie charlestona, że to dziewczęta z krótkimi włosami, w skróconych nad kolana sukienkach, dziwnie nogami wymachiwały. Swoje melodie grała katarynka, która odwiedzała warszawskie podwórka. I tym właśnie spektaklem Ewa Paszyńska z aktorami nadała życiu właśnie ten TON, który wykształcił, nawet w czasie śmiertelnej okupacji niemieckiej, młodych ludzi, by po zakończeniu wojny zaczęli odbudowywać ojczyznę.

To było takie zatrzymanie czasu, epoki, która się ostała jedynie w pamięci, na niewielu fotografiach, płytach gramofonowych, skrawkach filmów. W finale aktorzy i widzowie stworzyli tunel pamięci, przez który przechodzili często nieznani bohaterowie, dawni nauczyciele koneccy co to tworzyli TON i w nim pracowali. Przekazywali wiedze młodym pokoleniom. Padło kilkadziesiąt nazwisk koneckich belfrów, jacy w dawnym powiecie koneckim narażając życie obdarowywali wiadomościami, wiedzą uczniów tajnych kompletów. Na koniec pod tunelem stworzonym przez uczestników spotkania przeszła Gabrysia, dziewczynka z warkoczykami z biało-czerwona flagą. To był symbolicznym gestem, znakiem pamięci, nadziei i ciągłości pokoleń - podkreśliła Ewa Paszyńska. - Bo choć minęły lata, to właśnie w niej- w młodym pokoleniu - bije dziś serce wolnej Polski. Zapadła cisza, by po chwili zabrzmiały brawa. Na stojąco gromkie podziękowanie za spektakl i jego treści, które docierały do uczestników spotkania.