Gleba to skarb – jak odpady mogą ją niszczyć i jak możemy ją chronić?

Pod naszymi stopami kryje się świat pełen życia – dżdżownice, mikroby, owady. To one dbają o to, by rośliny rosły zdrowo i byśmy mieli co jeść. Niestety, gleba coraz częściej staje się ofiarą odpadów, chemikaliów i złych praktyk. O tym, dlaczego dzieci i dorośli powinni troszczyć się o ziemię, opowiadają dwa artykuły – prosty i obrazowy dla najmłodszych oraz pogłębiony dla dorosłych Czytelników.

Świat pod stopami

Pod naszymi stopami kryje się bogaty, tętniący życiem świat. Gleba to dom dla dżdżownic, owadów, pająków oraz miliardów mikrobów. Dżdżownice przekopują ziemię, robią tunele, napowietrzają ją i mieszają składniki. Mikroorganizmy przetwarzają obumierające liście i łodygi w pokarm dla roślin. Dzięki nim ziemia zachowuje zdrowie.

W jednym gramie zdrowej gleby może żyć nawet miliard bakterii i kilkadziesiąt tysięcy gatunków drobnoustrojów. To one sprawiają, że gleba oddycha, a jej cząsteczki wiążą wodę niczym gąbka.

Kiedy pojawiają się śmieci

Plastik, puszki, baterie i chemikalia zatruwają wodę w glebie, zabijają małe stworzenia i blokują dostęp powietrza i wody. Gdy znika życie podziemne, rośliny mają mniej składników, ziemia wysycha i staje się jałowa.

Na pierwszy rzut oka plastikowa butelka porzucona w lesie wydaje się drobiazgiem, ale w glebie będzie się rozkładać nawet 400–500 lat. W tym czasie uwalnia do podłoża mikroplastik, który dostaje się do roślin, a dalej – także do naszego jedzenia.

Co może pomóc?

• Segregacja odpadów – papier, szkło, plastiki osobno.
• Kompost – obierki i liście w kompostowniku zamieniają się w naturalny nawóz.
• Porządek w naturze – nawet mały papierek porzucony w lesie szkodzi.
• Można też zrobić prosty kompostownik w domu i zobaczyć, jak resztki zmieniają się w ziemię pełną życia. Dzieci szczególnie lubią obserwować, jak w ciągu kilku tygodni "śmieci" zamieniają się w pachnącą, ciemną ziemię.

Gleba jako fundament

Gleba to fundament produkcji żywności, magazyn wody i bufor klimatyczny. Jednak nadmierne nawożenie chemiczne, pestycydy i odpady przemysłowe prowadzą do jej degradacji. W glebach coraz częściej stwierdza się obecność metali ciężkich czy mikroplastiku.

Szacuje się, że na świecie już ponad 33% gleb jest w stanie degradacji, a proces ten przyspiesza wraz z rozwojem przemysłu i urbanizacji.

Objawy degradacji

• Spadek zawartości próchnicy i utrata struktury gruzełkowatej.
• Erozja – woda i wiatr zabierają najżyźniejszą warstwę.
• Kompaktacja – ciężkie maszyny ugniatają glebę, ograniczając powietrze i wodę.
• Zanieczyszczenia chemiczne – pestycydy, odpady i ścieki trwale zmieniają mikroflorę.

Wysoka zawartość chemikaliów w glebie sprawia, że rośliny słabiej rosną, a z czasem przestają być bezpieczne do spożycia. To dlatego badania jakości gleb są dziś tak ważne – ich wynik ma bezpośredni wpływ na nasze zdrowie.

Naturalna odbudowa

Rozwiązaniem jest wprowadzanie materii organicznej: kompostu, obornika, nawozów zielonych. Dzięki nim gleba odzyskuje próchnicę, poprawia się jej struktura i zdolność do zatrzymywania wody. Rotacja upraw, rośliny okrywowe i ograniczenie orki wspierają mikroorganizmy i zatrzymują erozję.

Przykładem może być rolnictwo regeneratywne, które zyskuje popularność – polega na tym, by ziemia sama się odbudowywała dzięki roślinom wiążącym azot, mulczowaniu i stałej obecności zieleni na polu.

Zdrowe gleby to najbardziej opłacalna inwestycja, gwarancja dostępności zdrowej żywności. — Koalicja "Zdrowe Gleby".

Odbudowa gleby zaczyna się od małych, codziennych nawyków. Każdy z nas może mieć w tym udział – to wspólna inwestycja w zdrową przyszłość.

Lasy są szczególnie wrażliwe na zmiany jakości gleby. Ich kondycja zależy od równowagi ekosystemu – zdrowa gleba oznacza bujne runo leśne, odporne drzewa i bogactwo gatunków.

Gdy gleba jest zanieczyszczona, cierpi cały ekosystem: od maleńkich grzybów, przez owady, aż po duże zwierzęta, które żyją w lesie i korzystają z jego zasobów.

W zdrowej glebie leśnej rosną różnorodne gatunki grzybów – nie tylko tych jadalnych, ale i mikoryzowych, które wspierają drzewa w pobieraniu wody i minerałów. Gdy gleba ubożeje, drzewa stają się podatne na choroby i szkodniki, a cały las traci swoją odporność. W konsekwencji cierpią także zwierzęta, które znajdują w nim schronienie i pożywienie.

__________________________________________________

Artykuł opublikowany w ramach realizacji zadania "Leśny świat w naszych rękach - konkurs plastyczny oraz emisja artykułów prasowych". Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach. Zadanie realizowane jest przez Lasy Państwowe, Nadleśnictwo Stąporków.