KOŃSKIE. Zanim św. Jan Nepomucen powróci na dawne miejsce [ZDJĘCIA]

Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze Oddział w Końskich i Komisja Opieki nad Zabytkami zabiegały o restaurację rzeźby - pomnika św. Jana Nepomucena. Pomnik stoi na cmentarzu kolegiackim. Rzeźba jest odnowiona, trwają prace renowacyjne przy postumencie, na który święty będzie postawiony.

października 2019 r., podczas zdejmowania figury z cokołu, kamiennemu świętemu Janowi Nepomucenowi odpadła doklejana kiedyś głowa. Urwała się noga, która również była nieudolnie wpasowywana w uszkodzoną figurę.

Za sprawą Komisji Opieki nad Zabytkami, a na zlecenie Oddziału PTTK w Końskich, opracowano program prac konserwatorskich tego XVIII wiecznego zabytku. Odnowienia figury według szacunków będzie kosztowało około 14.000 złotych.

Święty Jan z... baroku

- Rzeźba świętego Jana Nepomucena, powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XVIII wieku. Na cmentarz kolegiacki została przeniesiona z parku pałacowego. Cokół zrobiony w stylu rokokowym ma zdobienia. Na każdym z czterech są rzeźbione maszkarony. Przypuszczalnie święty Jan miał na głowie biret i aureolę z sześcioma gwiazdami. To do naszych czasów nie przetrwało. Całość spatynowana kurzem, brudem, porośnięta mchem i niestety, ptasimi odchodami - informuje "Katalog zabytków sztuki w Polsce" (PIW Warszawa 1958).

Relikwie św. Jana w Końskich?

Może warto byłoby wiedzieć coś więcej o świętym Janie Nepomucenie, który kilka wieków temu był uwielbiany przez ludzi. Chronił i bronił przed powodzią, trzymał straż nad wiernymi. Tym się różni od innych świętych przedstawianych na obrazach, rzeźbach, że na prawej ręce trzyma krzyż. Jan urodził się w miejscowości Pomuk lub Nepomuk ok. 21 marca 1350 r. w południowo-zachodnich Czechach. Figury są pamiątkami po dziś dzień, choć już zanikającego kultu św. Jana Nepomucena, który po bestialskich torturach na wpół żywy w nocy 20 marca 1393 r. został zrzucony z mostu Karola IV do Wełtawy.

W "Dekanacie koneckim" z 1913 r., ks. Jan Wiśniewski opisuje kościół w Lipie - Na ołtarzu obok tabernakulum, stoją dwa relikwiarze. W jednym relikwia z drzewem Krzyża Świętego oraz Jana Nepomucena i świętej Tekli. Te trzy święte relikwie wydane były w Rzymie w 1785 r. Pisząc o koneckim kościele św. Mikołaja, w "Dekanacie Koneckim" ks. Wiśniewski wspomina o relikwiach - kościół posiadał cząstkę Krzyża Świętego, relikwię świętego Jana Nepomucen w szklanej trumience oprawionej w srebro i św. Jana Kantego w trumience kryształowej, też w srebrnej oprawie. Relikwie posiadały autentyki.

Dokładnie nie wiadomo, gdzież to się relikwie znajdują, w Lipie czy w Końskich. Być może w jakimś nieznanym momencie zostały one translokowane z Lipy do Końskich. A może znajdują się w obu świątyniach. Koło się zamyka i należałoby poczynić starania, by relikwie odnaleźć.

Odnawianie świętego

- Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze uzyskało wszelkie zgody od ks. dziekana Andrzeja Zaparta, proboszcza św. Mikołaja w Końskich, na zdemontowanie i odnowienie całego pomnika, na której terenie stoi figura świętego. Następnie złożyło ofertę w ogłoszonym przez Świętokrzyskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach otwartym konkursie na realizację zadań publicznych z zakresu ochrony dóbr kultury - opowiada nam Wojciech Pasek, prezes PTTK O/Końskie.

- Oferta została pozytywnie oceniona i konserwator przyznał nam na prace konserwatorskie przy rzeźbie pełną wnioskowaną kwotę w wysokości 14.137,07 zł. PTTK podpisało umowę ze Świętokrzyskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków - dodaje.

Restauracja cokołu

Listopad 2020 r. Trwają prace restauracyjne przy piedestale, na którym stał i na który wróci święty Jan Nepomucen. Prace pod nadzorem konserwatorskim prowadzi Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki Paweł Osełka. Rozmawiamy z konserwatorem. Mówi nam, że stary piedestał był nieco dziwacznie zbudowany. Na dole węższy, a rozszerzający się ku górze. Teraz na dole jest szeroko posadowiony na ziemi. Wykonany z kamienia piaskowca, jak i cała rzeźba świętego. To w tamtym czasie, XVIII wieku był materiał na rzeźby dość łatwy do zdobycia także w pobliżu Końskich. I pewnie dlatego rzeźba świętego Jana Nepomucena i cały pomnik został w piaskowcu wykuty.

Zestarzał się

Można się jedynie domyślać, że figura wiele, wiele lat stała nad wodą, może Nilem, który płynął przez konecki park. Istnieje wersja, że ta figura Jana Nepomucena stała kiedyś w kapliczce arkadkowej w parku pałacowym Małachowskich, lecz jest to mało prawdopodobne i zapewne odnosi się do innej rzeźby innego świętego, który bywa z nim mylony. Niemniej pomnik ciągle był atakowany przez wszechobecną wilgoć. Został mocno nadszarpnięty czasem. Z biegiem czas pomnik po prostu się zestarzał. Warunki atmosferyczne, a ostatnio kwaśne deszcze, chemia w powietrzu przyspiesza niszczenie piaskowca.

Chroni Końskie?

Gwoli ścisłości dodać należy, że św. Jan Nepomucen stoi tuż za rogatkami Końskich, w Czerwonym Moście, na posesji pana Marka Jaworskiego. Ponad dwumetrowa figura stoi na 2-3 metrowym cokole z herbem Nałęcz Małachowskich, który z kolei jest posadowiony na kilkumetrowej wysokości kopcu. Utrzymany w stylu barokowym św. Jan trzyma czapkę w ręce. Ta XVIII-wieczna rzeźba ma dobrą klasę.

Barokowa kamienna figura Jana Nepomucena stoi przed kościołem w Kazanowie. Bardzo prawdopodobne, że w II połowie XVIII wieku powstała z fundacji Małachowskich. W Starym Dziebałtowie niedaleko strażnicy OSP nad wodą stoi kapliczka z 1932 r. ze św. Janem Nepomucenem malowanym na srebrno.

MARIAN KLUSEK