Czwarte przenosiny. Czy Kościuszko wreszcie zazna spokoju w Końskich?

Popiersie Tadeusza Kościuszki z 1917 roku, od kilku dni umieszczone jest w czwartej lokalizacji. Nasuwa się pytanie, czy naczelnik zazna kiedyś spokoju, czy też znów będzie przenoszony?

 Nim przejdziemy do miejsc, w których eksponowane było popiersie Tadeusza Kościuszki wspomnieć należy jak to włościanie z ówczesnego powiatu koneckiego - w dowód wdzięczności - w centrum miasta wystawili popiersie cara Aleksandra II. Za to, że car uwłaszczył polskich chłopów, czego nie dokonali rodzimi przywódcy.

Na postumencie postawili popiersie dedykowane "Imperatorowi Aleksandrowi II, carowi i oswobodzicielowi od wiernie oddanych i wdzięcznych mieszkańców powiatu koneckiego". 6 maja 1914 roku pomnik był uroczyście odsłaniany. Już 5 września 1914 roku, zwiadowczy oddział Władysława Beliny Prażmowskiego zajął Końskie i unicestwił podobiznę cara. Wizerunek cara Aleksandra II spadł na ziemię, rozbił się w kawałki. Tak to skończyło się rosyjskie panowanie w Końskich. Pozostał cokół.

Tadeusz Kościuszko jest jedną z tych polskich postaci historycznych, której upamiętnienia znajdujemy na całym świecie. Budowano pomniki w podzięce za patriotyzm naczelnika, zawołanie do walki o wolność ojczyzny, o wolność waszą i naszą. Jeden z nich znajduje się obok Białego Domu w Parku Lafayette w Waszyngtonie. 

W 1917 roku austriackie władze zgodziły się, by na cokole ustawić popiersie Tadeusza Kościuszki. Błyskawicznie przysposobiono cokół do nowej roli. Rosyjskie napisy wychwalające cara Aleksandra II zakryto żeliwnymi tablicami z symbolami nawiązującymi do insurekcji kościuszkowskiej. W 100-lecie śmierci Kościuszki popiersie naczelnika odsłonięto. Tablice jaki były na dole postumentu zasłonięto polskimi wizerunkami Matki Boskiej Częstochowskiej z napisem "Pod Twoją Obronę", a na ścianie głównej Racławice 1794. Pomnik stał tam aż do wybuchu II wojny światowej

W ostatnich dniach września 1939 roku, na polecenie Niemców, pomnik został zdemontowany i przeniesiony na plac kościelny. Stał pod murem do stycznia 1945 roku. Nowe władze okupacyjne  poleciły pomnik zdemontować. No jakby nie było, Kościuszko w przeszłości był śmiertelnym wrogiem Rosjan. Cokół zakopano w parku, a popiersie na terenie Zakładu Gospodarki Komunalnej. Cokół pomnika został przypadkowo odkryty przez pracowników w latach 70. XX wieku. I dzięki regionalistom, działaczom PTTK w Końskich państwu Leokadii i Zygmuntowi Kwietniewskim pomnik został odrestaurowany, skompletowany i postawiony na końcu ulicy Mieszka, wejściu do Parku Miejskiego.

Popiersie Kościuszki było wiele razy atakowane przez miejscowych, rozwydrzeńców. W efekcie kilka razy naczelnik miał odłamany nos. Doraźne klejenie przynosiło mizerne efekty. Zatem, w 2014 roku wykonano "reprint w piaskowcu". Dokładnie odwzorowano całą postać. Podczas rewitalizacji parku, pomnik znów został zdemontowany. Po wytyczeniu miejsca, zorganizowaniu terenu, pomnik stanął niedaleko kapliczki Matki Bożej w koneckim parku im. Rodziny Małachowskich. Po 105 latach pojawił się na ważnym miejscu w parku. Obwiedziony ozdobnym łańcuchem. Wokół postawiono ławeczki. Miejsce godne wypoczynku ludzi i kontemplowania o wielkim Polaku i losach Polski.

A co wiąże Końskie z Tadeuszem Kościuszką? 16 listopada 1794 r. w Jakimowicach pod Radoszycami nastąpiło ostateczne rozwiązanie oddziałów insurekcji kościuszkowskiej. W Końskich 15 listopada zbuntowali się żołnierze II wielkopolskiej i I małopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej i rozgrabili kasy wojskowe, po czym rozeszli się do domów. Wieczorem tego samego dnia rozpadła się waleczna brygada wicebrygadiera Piotra Jadźwińskiego (...) Wieczorem 15 listopada polskie oddziały dotarły do wioski Jakimowice, a dzień później ze względu na faktyczny rozpad armii powstańczej oraz łagodne warunki podyktowane przez zwycięskiego rosyjskiego wodza, ostatni Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej insurekcji kościuszkowskiej Tomasz Wawrzecki wyraził gotowość kapitulacji. Ostatnie oddziały złożyły broń do 18 listopada 1794 r. Dwa dni później do rosyjskiej niewoli dostał się generał Jan Henryk Dąbrowski.

Tadeusz Kościuszko nigdy w Końskich nie był. Tylko duch jego waleczności i smutek po upadku insurekcji do miasta trafił. Szacuje się, że znaków oddających cześć Tadeuszowi Kościuszce, tablic dziękczynnych, mniejszych i większych pomników, jest w Polsce około 200. Na głównych placach miast i miasteczek, kaplicach, itd. Warto wspomnieć, że w Pilczycy, na kaplicy św. Barbary jest tablica ufundowana w 1917 roku przez chłopów polskich - "W 100-letnią rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki".

Niektórzy konecczanie dopatrzyli się, że na dolnej części piedestału są jakieś kanciaste litery. - Tak być nie może! Trzeba je zeszlifować! To jest profanacja! Ruskie litery w wolnej Polsce? - wzywają historyków do zajęcia stanowiska. - Takie działanie to nieodpowiedzialność. Teraz po przekazaniu do użytku koneckiego parku, obok pomnika Kościuszki ustawiono opis w jaki sposób pomnik powstawał, kto go demontował i dlaczego obce litery są na cokole.

MARIAN KLUSEK